Maharashtra Board Textbook Solutions for Standard Five

पाठ १६ – मी नदी बोलते…

शब्दार्थ

अडवणे – थांबवणे

सागर – समुद्र

स्वाध्याय

प्र. १. खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

(अ) नदीचा जन्म कोठे होतो? 

उत्तर: नदीचा जन्म पर्वतावर होतो.

 

(आ) नदी मोठी कशी होते?

उत्तर: पर्वतावरून वाहत येताना अनेक ओढे नदीला येऊन भेटतात व नदी मोठी होते.

 

(इ) नदीच्या पाण्याचा उपयोग लोक कशाकशासाठी करतात?

उत्तर: नदीच्या पाण्याचा उपयोग लोक वीज निर्मितीसाठी, शेतीसाठी तसेच पिण्यासाठी करतात.

 

(ई) नदीचा वेग कधी कमी होतो?

उत्तर: पर्वतउतारावरून सपाट मैदानी भागात वाहत येताच नदीचा वेग कमी होतो.

 

(उ) नदी आपल्याला कोणता संदेश देते?

उत्तर: जीवनप्रवासात अडथळे आले तरी न थांबता सतत पुढे-पुढे जात राहावे, हा संदेश नदी आपल्याला देते.

 

(ऊ) तुमच्या जिल्ह्यात कोणकोणत्या नदया आहेत?

उत्तर: कृष्णा, कोयना, गोदावरी, यमुना, तापी, भीमा, तुंगभद्रा, मांजरा, नर्मदा, इत्यादी नदया आहेत.

प्र. २. पहिल्या दोन उदाहरणांचे निरीक्षण करा. त्यानुसार रिकाम्या जागा भरा.

(अ) चालणे  चालतात  चालवतात

 

(आ) पळणे  पळतात  पळवतात

 

(इ) भेटणे  ______  ______

उत्तर: भेटतात, भेटवतात

 

(ई) ______  करतात ______

उत्तर: करणे, करवतात 

 

(उ) मिळणे  ______  ______

उत्तर: मिळतात, मिळवतात

 

(ऊ) थांबणे  ______  ______

उत्तर: थांबतात, थांबवतात

प्र. ३. ‘हिरवेगार’ पासारखे रंगछटा दाखवणारे शब्द सांगा.

उत्तर: 

(१) काळेकुट्ट/ काळेभोर

(२) निळेशार 

(३) पिवळेजर्द / पिवळेधम्मक 

(४) लालबुंद / लालचुटूक 

(५) पांढराशुभ्र

प्र. ४. ‘थांबला तो संपला’ यासारखी सुवचने सांगा. सुवचनांचा संग्रह करा.

उत्तर: 

(१) वाचाल तर वाचाल

(२) प्रयत्नांती परमेश्वर

(३) मानवता श्रेष्ठ धर्म आणखी सुवचने विद्याथ्यांनी स्वतः जमवा.

प्र. ५. खालील शब्द याचा व तसेच लिहा. 

पर्वत

सर्व

किर्र

पूर्व मर्कट

सूर्य

प्रवास

चक्र

चंद्र

क्रमांक

प्रकार

ग्रह

उपक्रम :

१. परिसर अभ्यासाची पुस्तके, वर्तमानपत्रे, नकाशे यातून वेगवेगळ्या नद्यांची नावे शोधा. यादी करा.

उत्तर: मुळा, मुठा, इंद्रायणी, भामा, चंद्रभागा, काटेपूर्णा, सोना, मांजरा, प्रवरा, पंचगंगा, पूर्णा, गोमती, मांडवी, पवना, पैनगंगा, बोर्डी, वान, शिवना, भोगावती, गिरणा, कोलार इत्यादी.

२. नदीचे प्रदूषण कमी कसे करता येईल ते चर्चा करून सांगा. 

उत्तर: नदीमध्ये कपडे, भांडी, गुरे घुणे टाळावे. नदीमध्ये शौचास जाऊ नये. कचरा नदीच्या पाण्यात न टाकता कचराकुंडीत टाकावा. घरातील, कारखान्यातील सांडपाणी नदीच्या पाण्यात न सोडता त्याची योग्य विल्हेवाट लावावी. वेळोवळी नदीच्या पाण्याचे शुद्धीकरण करावे.

३. खालील घोषवाक्ये पाहा. ‘पाणी वाचवणे’ या संदर्भातील आणखी घोषवाक्ये मिळवा व संग्रह करा.

उत्तर: 

(अ) पाणी अडवा, तयार करा तळे, त्यातून फुलवा हिरवेगार मळे. 

(आ) प्रत्येकाचा एकच नारा पाण्याची काटकसर करा.

(इ) बचत पाण्याची गरज काळाची !

(ई) पाणी वाचवा, जीवन वाचवा!

IMG 20230920 170614 पाठ १६ – मी नदी बोलते…
IMG 20230920 170602 पाठ १६ – मी नदी बोलते…