प्र. ४. स्वमत स्पष्ट करा.

(अ) ‘आपण सगळे शरीररूपी राज्याचे सेवक आहोत’ या विधानाबाबत तुमचे मत.

उत्तर: या नाटिकेमध्ये शरीराच्या काही अवयवांचा संवाद आहे. त्यामध्ये बरीचशी इंद्रिये पोटाविषयी तक्रार करीत आहेत, की आम्ही सर्व कामे करतो व पोट आयते बसून खाते. ही तक्रार जेव्हा मेंदूराजाकडे जाते, तेव्हा मेंदूराजे सर्वांना समजवतात की, हे शरीररूपी राज्य आहे. यातील प्रत्येक अवयवाला नेमून दिलेली कामे आहेत. पोट हे प्रत्यक्ष काम करताना दिसत नाही; पण ते सर्व अवयवांना जीवनरस पुरवते. त्याने जर त्याचे काम बंद केले; तर सारे अवयव निकामी होतील. हा विचार पटवताना मेंदूराजे म्हणतात की आपण सगळे शरीररूपी राज्याचे सेवक आहोत. या त्यांच्या बोलण्यातून एकजुटीची शिकवण मिळते. लेखकांनी या नाटिकेतून भारतीय एकात्मतेचे तत्त्व मांडले आहे.

(आ) पोटोबाबद्दलची तक्रार सांगून सर्व इंद्रियांनी ती तक्रार करण्याची कारणे.

उत्तर: सर्व इंद्रियांना पोटोबाबद्दल राग होता. पोटोबामुळे सगळ्यांची फरफट होते आणि मानसन्मान मात्र पोटोबाला मिळतो, अशी जिव्हाताईची तक्रार होती. जरा जास्त खाल्ले की पोटोबा गुरगुरतो, याची चीड तिला येई. कर्णिका म्हणाली, पोटोबामहाशय, नुसतं बसून खातात. पदकुमार म्हणाला, सगळ्यांवर पोटोबा उगाचच गुरगुरतो नि आम्हांला राबवून घेतो. सर्वांचे पोटोबाविषयी असे म्हणणे होते की आम्ही सारे रात्रंदिवस काम करतो पण पोटोबा मात्र काहीच काम करीत नाहीत. म्हणून त्याला अद्दल घडवण्यासाठी मेंदूराजेकडे पोटोबाची तक्रार करायचे सर्व इंद्रियांनी ठरवले.